ناراحتی‌های روانی و اعتیاد علاوه بر فرد مبتلا، خانواده و عزیزان وی را نیز درگیر می‌کند. ممکن است خانواده‌ها برای حل این مشکلات و حفظ سلامتی و آرامش زندگیشان به کمک فرد بیطرف و معتمدی مانند روانشناس خانواده نیاز داشته باشند.
ناراحتی‌های روانی و اعتیاد علاوه بر فرد مبتلا، خانواده و عزیزان وی را نیز درگیر می‌کند. ممکن است خانواده‌ها برای حل این مشکلات و حفظ سلامتی و آرامش زندگیشان به کمک فرد بیطرف و معتمدی مانند روانشناس خانواده نیاز داشته باشند. حال باید ببینیم خانواده درمانی چه تعریفی دارد و چگونه به خانواده‌ها کمک می‌کند.
خانواده درمانی چیست؟
می‌توان خانواده درمانی را نوعی روان درمانی تعریف کرد که در حل تعارض‌ها و ناسازگاری‌ها به اعضای خانواده کمک می‌کند، ارتباط بین اعضای خانواده را بهبود می‌دهد و عادت‌های سالم‌تری را در آنان ایجاد می‌کند. خانواده درمانی را می‌توان در مطب‌های خصوصی درمانگران یا در قالب بخشی از برنامه‌های خانواده درمانی در مراکز درمانی بزرگتر انجام داد. واژه “خانواده” در خانواده درمانی به تمام افرادی اشاره دارد که نقشی حمایتی و تثبیت شده را در زندگی دیگر اعضای خانواده ایفاء می‌کنند؛ این افراد ممکن است نسبت خونی با دیگر اعضاء داشته باشند یا نداشته باشند.
هرچند حضور چند نفر از اعضای خانواده در جلسات روانشناسی می‌تواند برای درمانگر و مراجعین مفید باشد، اما هدف اصلی درمان فراتر از حضور فیزیکی اعضای خانواده است. مشکلات به وجود آمده برای یک یا چند نفر از اعضای خانواده در جلسات خانواده درمانی به عنوان بخشی از یک نظام بزرگتر در نظر گرفته می‌شود. چنانچه تمام اعضای خانواده در جلسات حضور داشته باشند، شرکت کنندگان و روانشناس از سرزنش کردن یکی از اعضاء اجتناب خواهند کرد. این چارچوب به روانشناس ترک اعتیاد کمک می‌کند تا بر روی ایجاد الگوهای سالم‌تر برای رفع تعارض‌ها و افزایش رفاه خانواده تمرکز کند.
دلایل نیاز به خانواده درمانی
مشکلات و شرایط مختلف بسیاری وجود دارد که مراجعه به روانشناس خانواده می‌تواند برای رفع آن‌ها سودمند باشد. موارد زیر از جمله متداولترین دلایلی است که باعث مراجعه خانواده‌ها به روانشناس خانواده می‌شود:
- اعتیاد یکی از اعضای خانواده
- بیماری روانی یکی از اعضای خانواده، از قبیل افسردگی، حملات هراس و اختلال‌های خوردن
- مشکلات تحصیلی مانند افت تحصیلی و مدرسه‌گریزی
- شکست‌ها و ناکامی‌های غیرمنتظره مانند زیان مالی یا فجایع مختلف
- به وجود آمدن تغییرات مهم در زندگی، مانند مرگ، تولد، جابه‌جایی، ازدواج و فرزندخواندگی
- تعارض نسلی
- اختلاف نظر والدین در تربیت فرزندان
- خشونت همسر یا خشونت خانوادگی
در جلسات خانواده درمانی چه می‌گذرد
روانشناس خانواده، روانشناس بالینی یا مددکار اجتماعی بالینی دارای مجوز معمولاً جلسات خانواده درمانی را برگزار می‌کند. درمانگران خانواده باید در زمینه خانواده درمانی آموزش ببینند.
در ابتدا برای شروع هر جلسه روان درمانی‌ای باید متوجه شوید که چه انتظاری از جلسات خانواده درمانی می‌رود و این جلسات چگونه برگزار می‌شود. به این ترتیب می‌توانید آگاهانه تصمیم بگیرید که آیا مراجعه به روانشناس خانواده کمکی به رفع مشکلات خانواده‌تان می‌کند یا خیر.
اگرچه چند تن از اعضای خانواده غالباً در جلسات شرکت می‌کنند، اما حضور چند نفر ضروری نیست. بسیاری از اوقات فقط یک تن از اعضای خانواده در جلسات خانواده درمانی حاضر می‌شود. جلسات خانواده درمانی بسته به صلاحدید روانشناس و برنامه مورد نظر وی ۵۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. خانواده درمانی ممکن است کوتاه مدت باشد و فقط چند هفته طول بکشد یا بلندمدت باشد؛ مدت زمان طول درمان، به نیازها و دسترسی خانواده و اهداف درمان بستگی دارد.
انواع خانواده درمانی
نحوه برگزاری جلسات خانواده درمانی به یک روش خاص محدود نمی‌شود. روانشناسان مدل‌های مختلفی را ابداع کرده‌اند که هر کدام برای موقعیت‌های خاصی مفید است. انواع خانواده درمانی عبارت است از:
- خانواده درمانی ساختاری: خانواده درمانی ساختاری با هدف شناسایی و پرداختن به پویایی قدرت اعضای خانواده انجام می‌شود. روانشناس در این نوع درمان باید سلسله مراتب خانواده و نقش‌های اعضای خانواده را درک کند. مشاور به موازات شناسایی این ساختارها می‌تواند به والدین کمک کند تا به حس سالمی از شیوه اعمال قدرت بر روی فرزندانشان برسند.
- خانواده درمانی سیستمی: خانواده درمانی سیستمی متمرکز بر ارتباط ناخودآگاه بین اعضای خانواده است. مشاور از دیدگاه فردی بیطرف می‌تواند به اعضای خانواده کمک کند تا به الگوهای رفتاری خاصی برسند و به این ترتیب مشکلاتشان را ریشه‌یابی کنند. خانواده درمانی سیستمی وجوه تشابهی با روان‌درمانی دارد.
- خانواده درمانی راهبردی: این روش راهبرد مستقیم و فشرده‌ای را برای ایجاد و ارتقای ارتباط سالم به خانواده‌ها ارائه می‌دهد. این نوع مشاوره زمانی بیشترین کارایی را دارد که یکی از اعضای خانواده به عارضه یا اختلال معینی مبتلا باشد. مشاور در جلسات خانواده درمانی راهبردی به دیگر اعضای خانواده کمک می‌کند تا با عضوی که دچار “مشکل” است، تعامل کارآمدتری را برقرار کنند.
- خانواده درمانی بوئن: این روش به نام مبدع خود، موری بوئن روانپزشک ترک اعتیاد معروف نامگذاری شده است. خانواده درمانی بوئن بیش از همه برای افرادی سودمند است که می‌خواهند بدون درگیر کردن دیگر اعضای خانواده از خدمات خانواده درمانی بهره بگیرند. مراجعین یاد می‌گیرند که چگونه واکنش‌های هیجانی کمتری را در برخورد با اعضای خانواده از خود نشان بدهند و چگونه وقتی از آنان درخواست می‌شود، به صراحت درباره احساسات خود حرف بزنند تا به این ترتیب حس وفاداری و وابستگی را با اعضای خانواده به اشتراک بگذارند. خانواده درمانی بوئن یکی از روش های خانواده درمانی است که در بین روان پزشکان ترک اعتیاد شناخته شده است.
مزایای خانواده درمانی
خانواده درمانی روابط و مناسبات بین والدین و فرزندان، همسران، خواهر و برادرها و دیگر نقش‌های خانواده را بهبود می‌دهد. خانواده درمانی گونه پرکاربردی از روان درمانی است که در بهترین کلینک ترک اعتیاد صورت می گیرد که در آنجا به بررسی مشکلات خاص یا الگوهای عمومی می‌پردازد.
از جمله مزایای شاخص خانواده درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارائه روش‌های مختلف به اعضای خانواده برای آن که بتوانند احساسات و هیجاناتشان را به صورت بهتری بیان کنند.
- افزایش شناخت از پویایی خانواده و انگیزه‌های درونی اعضای خانواده
- ارتقای مهارت‌های حل مسئله
- کاهش موانع ارتباطی
- رسیدن به درک عمیق‌تری از نیازهای دیگر اعضای خانواده
- حل اختلافات خانواده به روشی سازنده و موثر
- اهداف خانواده درمانی
هدف اصلی خانواده درمانی افزایش ارتباط صادقانه و موثر بین اعضای خانواده است.
اهداف خاص خانواده درمانی شامل موارد زیر می‌شود:
- تقویت پیوند بین اعضای خانواده و ترویج هویت خانواده
- ایجاد محیطی سرشار از هماهنگی و احترام متقابل بین اعضای خانواده
- یادگیری راهبردهای حل مسئله موثر
- شناسایی و کاهش نزاع‌های قدرت
- ایجاد و پرورش الگوهای رفتاری و واکنش‌های سالم‌تر در اعضای خانواده
خانواده درمانی در درمان اعتیاد
خانواده درمانی یکی از موثرترین و مفیدترین روش‌ها برای کمک به رفع ناکارآمدی‌ها و اختلالات ناشی از اعتیاد یا بیماری‌های روانی است. حتی اگر عضو مبتلا به عارضه دردسرآفرین در درمان شرکت نکند، دیگر اعضای خانواده می‌توانند با هدف یادگیری ساز و کارهای مقابله‌ای سالم و مدیریت عوارض این اختلال از خانواده درمانی بهره بگیرند.
چنانچه عضوی از خانواده که دچار مشکل است، فعالانه درصدد درمان بربیاید، خانواده درمانی روش درمانی موازی مهمی در کنار مشاوره فردی خواهد بود و می‌توان هر دو درمان را هم‌زمان دنبال کرد. خانواده درمانی برای درمان اعتیاد و مشکلات سلامت روان می‌تواند بخشی از یک برنامه درمانی ساختار یافته باشد یا در کنار آن انجام شود. چنانچه این دو روش به موازات هم پیش برده شود، لازم است مشاور و متخصص تدوین کننده برنامه درمان با یکدیگر همکاری داشته باشند تا از روند درمان یکدیگر آگاهی داشته باشند و بتوانند اثرگذاری طرح درمان یکدیگر را به حداکثر برسانند.
اعتیاد، عارضه‌های روانی و پویایی خانواده تقریباً همواره بر یکدیگر اثر می‌گذارند. لازم است روابط بین این عامل‌ها در خانواده درمانی درک شود تا الگوهای ایجاد شده درد و رنجی غیرضروری را به اعضای خانواده تحمیل نکند. مراجعین به کمک خانواده درمانی بهتر می‌توانند استرس، خشم، اندوه یا زیان ناشی از آلوده شدن به اعتیاد یا بیماری روانی را مدیریت کنند تا به این ترتیب روابط شادتر و موثرتری را با عزیزانشان تجربه کنند.
اگر اعتیاد یا اختلالات روانی هم‌زمان موجب ناکارآمدی خانواده‌تان شده است، مشاوران کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی می‌توانند اطلاعات مفیدی را به شما ارائه دهند. بسیاری از کارکنان مجرب کلینیک پیام تندرستی دوره‌های آموزش تخصصی را در زمینه خانواده درمانی پشت سر گذاشته‌اند و آماده‌اند برای بهبود ارتباط و حل تعارض‌ها و مشکلاتی که با عزیزانتان دارید، به شما کمک کنند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره برنامه‌های خانواده درمانی مناسب با شرایطتان همین امروز با شماره 41 22 22 22 – 021 تماس بگیرید.
