بیوفیدبک روش درمانی است که با دادن اطلاعات از انقباض های عضلانی، دمای پوست، امواج مغزی فرآیندهای فیزیولوژیکی بدن به بیمار، منجر به آموزش و یادگیری روش های کاهش استرس و تنش در درمان انواع دردهای عضلانی و تنشی می شود. یکی از این موارد، سر دردهای میگرنی می‌باشد که در این حالت سنسورهای کوچک فلزی را به پوست سر بیمار متصل می شود و مقادیر تنش عضلانی یا دمای پوست اندازه گیری می شود. با استفاده از جلسات تمرینات بیوفیدبک، شخص می تواند جریان خون داخل مغز خود را تحت تأثیر قرار دهد و میزان درد را کنترل کند.
انواع بیوفیدبک
ممکن است پزشک شما متناسب با بیماری و نتایج مورد نظرتان، ا از روش‌های مختلف بیوفیدبک استفاده کند. این روش‌ها شامل موارد ذیل می‌شود:
امواج مغزی:
در این روش حسگرهایی به پوست سر شما متصل می‌گردد و به وسیله دستگاه نوار مغزی، امواج مغزی شما را تحت نظر می‌گیرند.
تنفس:
جهت انجام فرآیند بیوفیدبک تنفسی، بندهایی را دور شکم و قفسه سینه شما می‌بندند تا بتوانند الگوی تنفسی شما را تحت نظر بگیرند.
ضربان قلب:
در این روش، از حسگرهای مخصوص انگشتان یا لاله گوش استفاده می‌شود تا بتوان بوسیله آنها تغییرات حجم خون گردشی را تشخیص داد. روش دیگر این است که حسگرهایی را بر روی سینه، نیم‌تنه پایین یا مچ دستان شما قرار دهند و بوسیله دستگاه نوارقلب (ECG یا همان تپش نگار) میزان ضربان قلب یا نامنظم بودن ضربان قلبتان را اندازه‌گیری کنند.
انقباض (گرفتگی) عضلانی:
این روش شامل قراردادن حسگرهایی بر روی ماهیچه‌های اسکلتی و استفاده از دستگاه ماهیچه نگار (نوار عصب و عضله یا ماهیچه‌نگار- الکترومیوگرافی) جهت زیرنظر گرفتن فعالیت‌های الکتریکی که باعث انقباض و گرفتگی عضلات می@شود، است.
فعالیت غدد عرقی:
در این روش حسگرهایی را به دور انگشتان، کف دست یا دور مچ دستتان می‌بندند و با استفاده از یک دستگاه الکترودرموگراف (EDG) میزان فعالیت غدد عرقی و تعریق شما که منجر به اضطراب شما می‌شود را اندازه‌گیری می‌کنند.
دمای بدن:
در این روش حسگرهایی را به انگشتان یا پاهای شما متصل می‌کنند تا میزان جریان خون به پوستتان را اندازه بگیرند. از آنجایی که حرارت بدن انسان در حین اضطراب کاهش پیدا می‌کند، می‌توانید با تمرین، اضطرابتان را کاهش دهید.
روانشناس ترک اعتیاد در کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی از روش های درمانی نوین برای کمک به بیماران اعتیاد استفاده می کند
دستگاه‌های مورد استفاده در بیوفیدبک
شما می‌توانید از خدمات بیوفیدبک در درمانگاه فیزیوتراپی، مراکز درمانی و بیمارستان‌ها بهره‌مند شوید. همچنین دستگاه‌ها و برنامه‌های بیوفیدبک بسیاری برای مصارف خانگی در بازارها موجود هستند که شامل:
برنامه‌های تعاملی برای رایانه و تلفن همراه:
برخی از دستگاه‌های بیوفیدبک، تغییرات فیزیولوژیک بدن شما همچون ضربان قلب و تغییرات پوستی را بوسیله یک یا چند حسگر متصل به انگشتان یا گوش شما، اندازه‌گیری می‌کنند. لازم به ذکر است که حسگرها باید به کامپیوتر شما وصل شوند.
دستگاه بیوفیدبک با استفاده از نمایشگر کامپیوتر و اشکال گرافیکی، به شما کمک می‌کند که استرس خود را با تنظیم تنفس، شل کردن ماهیچه‌ها و گفتن جملات مثبت راجع به خودتان، کنترل کنید.مطالعات نشان می‌دهد که چنین دستگاه‌هایی، در زمانی که شما دچار اضطراب و استرس هستید، تاثیرات مثبتی داشته و به شما کمک می‌کند احساس آرامش و حس سلامتی خودتان را بدست بیاورید.
نوع دیگری از دستگاه‌های بیوفیدبک درمانی، پیشانی‌بند هایی است که فعالیت مغزی شما را در حین مراقبه (مدیتیشن) اندازه‌گیری می‌کند. این وسیله، شما را در مورد درگیر یا آرام بودن ذهنتان، به واسطه صدایی که تولید می‌کند متوجه می‌سازد و به شما کمک می‌کند که یاد بگیرید چگونه استرس خودتان را تحت کنترل درآورید. شما می‌توانید اطلاعات هربار استفاده از این دستگاه‌ها را بر روی کامپیوتر یا گوشی موبایلتان ذخیره نموده تا بعدها پیشرفتتان را پیگیری کنید.
دستگاه‌ها و گجت‌های پوشیدنی
این نوع از دستگاه‌ها که دارای حسگر هستند، به دور مچ دست شما بسته می‌شود. این گجت‌ها توسط برنامه‌ای که باید بر روی آن دانلود و نصب شود، الگوی تنفسی شما را نمایش می‌دهد. اگر استرس داشته باشید یا تنفستان دچار بی‌نظمی شود، به شما اخطار داده و راهکارهایی برای کاهش استرس و رسیدن به آرامش به شما ارائه می‌دهد.
دستگاه رسپریت (Resperate)، به عنوان دستگاه بیوفیدبکی که باعث کاهش فشارخون و اضطراب می‌شود، مورد تائید سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) قرار دارد. رسپریت دستگاه کوچک و قابل حملی است که به تنفس آرام و عمیق کمک می‌کند.
بسیاری از دستگاه‌هایی که برای مصرف خانگی در بازارها به فروش می‌رسند، مورد تایید سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) نیستند.بنابراین پیشنهاد می‌شود قبل از اینکه بخواهید این دستگاه‌ها را تهیه کنید، با پزشکان و متخصصان خود مشورت به عمل آورید. همچنین توجه داشته باشید که ممکن است بسیاری از دستگاه‌های موجود در بازار، دستگاه‌های بیوفیدبک واقعی نبوده و تنها واژه بیوفیدبک را جهت مقاصد تبلیغاتی درج کرده باشند. همچنین، به هر کسی که ادعا می‌کند متصدی انجام بیوفیدبک است، اعتماد نکنید و انجام آن را به افراد خبره و کارشناس بسپارید.
هدف از انجام تمرینات بیوفیدبک چیست؟
بیوفیدبک که به آن تمرینات بیوفیدبک نیز میگویند، به شما کمک می‌کند بسیاری از مشکلات روحی و جسمی خود را مدیریت کنید. مشکلاتی همچون:
- اضطراب و استرس
- آسم
- اختلالات کم‌توجهی / بیش‌فعالی (ADHD)
- عوارض جانبی شیمی درمانی
- دردهای مزمن
- یبوست
- فیبرومیالژیا
- سردرد
- فشارخون بالا
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- بیماری رینود
- زنگ زدن گوش‌ها (وزوز گوش)
- سکته مغزی
- اختلال مفصل گیجگاهی فکی
- بی‌اختیاری ادرار
افراد بسیاری به دلایل ذیل از دستگاه‌های بیوفیدبک استفاده می‌کنند:
- غیرتهاجمی بودن (یعنی باعث تداخل با مصرف دارو یا شیوه درمان شخص نمی‌شود)
- ممکن است نیاز شخص به مصرف دارو را کاهش یا از بین ببرد.
- ممکن است باعث افزایش اثربخشی داروها شود.
- به خانم‌هایی که به دلیل باردار بودن نمی‌توانند دارو مصرف کنند، کمک می‌کند.
- به اشخاص کمک می‌کند کنترل و نظارت بیشتری بر وضعیت سلامتی خود داشته باشند.
چگونگی مراحل انجام بیوفیدبک:
در حین جلسه درمانی خود، فرد متخصص حسگرهایی را به قسمت‌های مختلف بدن شما متصل می‌کند. کارکرد این سنسورها ممکن است شامل: نمایش امواج مغزی، دمای پوست، انقباض عضلانی، ضربان قلب و الگوی تنفسی شما باشد. سپس اطلاعات بدن شما به شکل صدای بوق، چراغ چشمک زن یا نمایش بر روی صفحه، نمایان می‌شوند. این بازخوردها به شما یاد می‌دهند که چگونه پاسخ‌های اندامی خود را، با استفاده از افکار، احساسات و رفتارتان، تغییر داده و شرایط پزشکی که قصد درمانش را داشتید بهبود ببخشید.
به عنوان مثال، می‌توان با استفاده از بیوفیدبک، ماهیچه‌هایی که با انقباض خود باعث بوجود آمدن سردرد در شما شده‌اند را شناسایی کرد. سپس شما یاد می‌گیرید که چگونه با ایجاد یک سری تغییرات مشخص در بدنتان، همچون شل کردن یک ماهیچه خاص، درد را کاهش دهید. هدف نهایی از جلسات بیوفیدبک این است که شما یاد بگیرید چگونه این تکنیک‌ها را خودتان در خانه انجام دهید.
یک جلسه بیوفیدبک درمانی حدودا 30 دقیقه تا 1 ساعت به طول می‌انجامد. تعداد و طول جلسات بستگی به شرایط شما و سرعت یادگیریتان دارد. همچنین، به احتمال زیاد جلسات بیوفیدبک تحت پوشش بیمه قرار ندارند.
نتایج
در صورت مفید واقع شدن جلسات بیوفیدبک در مرکز ترک اعتیاد پیام، قادر خواهید بود علائم بیماری یا میزان داروی مصرفی خود را کاهش داده و تکنیک‌های بیوفیدبک را خودتان در خانه انجام دهید.همچنین، هرگز بدون مشورت با تیم درمانی خود، درمان دارویی بیماری خود را قطع ننمایید.
