عوامل روانشناختی اعتیاد به مواد مخدر

هنگامی که یک فرد سالم و پاک به سمت مواد مخدر می‌رود، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ این دلایل ممکن است برای هر فرد که در دام اعتیاد افتاده است، متفاوت باشد؛ برای مثال می‌توان به وسوسه شدن توسط دوستان در یک میهمانی با هدف سرگرمی و خوش گذراندن، مشکلات خانوادگی از قبیل بحث و دعوا یا مشکلات مالی اشاره کرد. همان‌گونه که می‌دانید، مواد مخدر در همه انواع طبیعی، مصنوعی و صنعتی اعتیاد و وابستگی را در فرد چه از نظر جسمی و چه از نظر روانی به وجود می‌آورند و زندگی او را دچار مشکل می‌کنند. با این تفاسیر به غیر از امتحان مواد مخدر برای بار اول که وابستگی روانی را در فرد به وجود آورده و وی را برای امتحان مجدد آن وسوسه می‌کند، استفاده از مواد مخدر به‌طور مداوم، دلایل روانی و وابستگی خاص خود را دارا است که در این مقاله به بررسی و توضیحاتی در قبیل علل روانی اعتیاد خواهیم پرداخت.

دلایل روانی اعتیاد

همان‌گونه که می‌دانید، اعتیاد یک بیماری است و فردی که به این بیماری دچار شده است از نظر روحی و جسمی، آسیب‌های شدیدی را تجربه می‌کند. به‌طور کلی، روان‌شناختی علمی است که به رفتار انسان اختصاص دارد و این رفتارها ممکن است به‌مرور زمان تغییر پیدا کنند و فرد رفتارهایی را که منجر به بهبود رفاه و رضایت او از زندگی می‌شود را کنار بگذارد و در اصطلاح ناسازگار شده و راهی که برای خود و اطرافیان مضر است را پیش بگیرد. برای اینکه به فرد معتاد انگیزه لازم برای ترک بدهیم و وی را تشویق به سم زدایی بدن از مواد مخدر کنیم، لازم است عوامل مؤثر روان‌شناختی را بدانیم و نسبت به رفع آن‌ها کوشا باشیم تا بتوانیم علل روانی اعتیاد را پیدا کرده و نسبت به رفع آن‌ها اقدام کنیم.

روانشناسان چندین عامل مختلف که فرد را به سمت مواد مخدر کشانده است را مطرح کرده‌اند؛ برای مثال می‌توان به تقلید رفتار اشاره کرد که این امر در اعتیاد نیز صادق است. تحقیقات روان‌شناختی می‌گویند که تقلید این رفتار ناسالم چگونه می‌تواند یک فرد را در دام اعتیاد گرفتار کند. پاسخ این موضوع کاملا شفاف و روشن است؛ زیرا اگر سرپرست و یا یکی از اعضای خانواده اعتیاد داشته باشند بر روی دیگر اعضای خانواده تأثیر می‌گذارد و فرد وسوسه شده با مشاهده این رفتارها از سمت الگوی خود، مصرف مواد مخدر را آغاز می‌کند.

طبق گفته روانشناسان، یکی از علل روانی اعتیاد که فرد را در این مسیر قرار می‌دهد و قصد بازگشت از آن را ندارد، می‌تواند به افکار و عقاید فرد مورد نظر مربوط باشد؛ این بدین معناست که بسیاری از رفتارهای ما از افکار و باورها نشات می‌گیرد؛ به عنوان مثال می‌توان به این موضوع اشاره کرد که فرد مورد نظر که به سمت اعتیاد رفته است در مواردی نمی‌تواند به‌تنهایی خود را از بند آن رها کند، زیرا اگر کسی معتقد باشد که بهبود و پاکسازی که منجر به ترک مواد مخدر مورد نظر می‌شود امکان‌پذیر نیست، بعید است که برای ترک این کار تلاشی داشته باشد.

آسیب شناسی روانی اعتیاد

در ابتدا باید گفت که نه‌تنها اعتیاد به شخص مصرف کننده آسیب وارد می‌کند، بلکه به‌عنوان آسیب اجتماعی و همگانی نیز شناخته می‌شود. از آسیب شناسی علل روانی اعتیاد می‌توان به دوران بلوغ یک فرد اشاره کرد. با توجه به این دوره از زندگی انسان، شخص از دنیای کودکی و نوجوانی، می‌خواهد به دنیای بلوغ و رشد فکری و جسمی منتقل شود و امکان دارد در این میان بعضی از افکار و عقاید دیگران و همچنین از طریق تاثیرپذیری از شبکه‌های اجتماعی، در دام اعتیاد گرفتار شود.

برای توضیح علل روانی اعتیاد، برای مثال می‌توان گفت که اگر شخص مورد نظر در مدرسه یا منزل در معرض فردی باشد که مصرف کننده مواد مخدر است، احتمال دارد که بر اساس ولع، هوس و انگیزه منفی، مواد مخدر را مصرف نماید و در این مرحله فرد فقط به دنبال هدف خود یعنی امتحان کردن مواد مخدر است و بدون توجه و عدم داشتن اطلاعات کافی نسبت به ماده مخدر مورد نظر، مصرف آن را آغاز می‌کند و به دنبال آن، وابستگی شدید روانی و جسمی در او ایجاد می‌شود.

بیشتر بخوانید: بهترین روش ترک شیشه

درمان‌های روان‌شناختی در بهبودی اعتیاد

در اعتیاد به‌طور کلی، فارغ از نوع مواد مخدر مصرف شده توسط فرد، می‌توان گفت که درمان وابستگی جسمی نسبتاً ساده است. بهترین روش، معمولاً بستری در یک مرکز نگهداری ترک اعتیاد یا مصرف داروهایی است که پزشک برای فرد مصرف کننده تجویز کرده است. در درمان و پاک‌سازی مواد مخدر از جسم، سموم و مواد مخدر به‌مرور زمان از بدن فرد خارج می‌شود و در اصطلاح فرد وابستگی جسمی ندارد اما مورد بسیار مهمی که باید هنگام بهبودی اعتیاد شخص در نظر گرفت، مربوط به علل روانی اعتیاد است که نسبت به مشکلات جسمی، پیچیده‌تر و دشوارتر است.

به‌طور کلی می‌توان گفت ترک و بهبودی روانی بعد از ترک اعتیاد، کاملاً به بدن و ذهن فرد بستگی دارد؛ زیرا در بیشتر موارد دیده شده است بعد از درمان جسمی، جنبه روانی اعتیاد به‌مرور زمان به خودی خود برطرف شده است، اما در برخی از موارد، با توجه به شرایط فرد و میزان سلامت روحی و روانی او این امر دشوار بوده و نیازمند این است تا زیر نظر یک روانشناس دوره درمان خود را کامل نماید.

در درمان علل روانی اعتیاد، روانشناس تلاش می‌کند الگوهای جدیدی را در فرد ایجاد کند تا طرز فکر فرد نسبت به شروع و طول مصرف تغییر کند و با دید بازتری به رابطه مواد مخدر و سلامتی خود، همچنین ارتباط اعتیاد با خانواده و جامعه بنگرد.

رابطه فشار روانی و اعتیاد

استرس و فشار روانی را می‌توان یکی از علل اعتیاد و از دلایل عمده شروع، مصرف مداوم و عدم علاقه به ترک مواد مخدر را در نظر گرفت. این فشارهای روانی ممکن است مربوط به فقر یا غم از دست دادن عزیزان یا حتی تنهایی باشد.

از نظر روان‌شناختی، این عوامل می‌توانند باعث افزایش هورمون استرس در بدن شوند و فرد مورد نظر برای کاهش این ناهنجاری با داشتن این عقیده که ماده مخدر آرامش را برای وی به ارمغان می‌آورد، مصرف مواد مخدر را آغاز کرده و به یک عادت در زندگی او تبدیل شود. در این مرحله در صورتی که مصرف آن قطع شود، دوباره استرس به سراغ شخص آمده و وی را به استفاده دوباره از آن مخدر وسوسه می‌کند و این چرخه همواره تکرار می‌شود.

عوارض اعتیاد بر سلامت روانی فرد

اعتیاد علاوه بر اینکه تغییراتی را در جسم فرد ایجاد می‌کند تأثیر بسیار زیادی بر روی روح و روان انسان می‌گذارد. همان‌گونه که پیش‌ از این ذکر شد، افرادی که به سمت مواد مخدر می‌روند، می‌خواهند استرس یا اندوه خود را کاهش دهند و ممکن است که با استفاده از مواد مخدر این موارد برای مدت زمان کوتاهی کمرنگ‌تر شوند، اما با ادامه مصرف و وابستگی جسمی و روانی به آن این مشکلات عمیق‌تر می‌شوند و فرد استرس و افسردگی شدیدتری پیدا می‌کند که این مورد از علل روانی اعتیاد است. بر اساس تحقیقات روانشناسان، افرادی که به این منظور مصرف مواد مخدر را آغاز کرده‌اند، نه‌تنها مشکلات آن‌ها برطرف نشده است بلکه دچار اختلالات خلقی و اضطرابی شدیدتری نیز شده‌اند.

پیام تندرستی بهترین مرکز ترک تریاک، به همراه کادری مجرب و پرستاری 24 ساعته

سخن آخر

در این مقاله به بررسی علل روانی اعتیاد پرداختیم و متوجه شدیم چه دلایلی سبب می‌شوند تا افراد مصرف مواد مخدر را آغاز کنند و نتوانند از آن خارج شوند. به همین منظور لازم است تا برای درمان علل روانی اعتیاد، حتماً با پزشک متخصص مشورت و در صورت نیاز برای مراجعه به روانپزشک اقدام شود. همان‌گونه که گفته شد اعتیاد یک بیماری است و باید به‌خوبی با فرد مصرف‌کننده برخورد شود تا آسیب‌های بیشتری به فرد وارد نشود زیرا ممکن است که این آسیب‌ها جبران‌ناپذیر باشند، همچنین توجه به مراقبت های پس از ترک اعتیاد توسط خود فرد و اطرافیان نیز بسیار حائز اهمیت است.