امروزه بسیاری از افراد برای برخورداری از خواب راحت و عمیق به مصرف قرص‌های خواب‌آور نیاز دارند. با این که قرص‌های خواب‌آور با تأثیر بر عملکرد سیستم عصبی، مشکل بیخوابی را درمان می‌کنند، اما مصرف این داروها با عوارض نامطلوبی نیز همراه است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های مصرف‌کنندگان قرص‌های خواب ایجاد احساس وابستگی یا اعتیاد به قرص خواب است.
در این شرایط فرد بدون مصرف قرص خواب، به‌هیچ‌وجه قادر به خواب طبیعی نخواهد بود و مشکلات روانی و جسمی فراوانی را تجربه خواهد کرد. به همین دلیل بیماران مبتلا به اختلالات خواب همواره به دنبال یافتن قرص خواب بدون عوارض هستند. در این مقاله به بررسی انواع قرص خواب و قرص خواب بدون عوارض پرداخته‌ایم.
قرص خواب‌آور چیست؟
همان‌طور که از نام آن پیداست، قرص خواب‌آور به شما کمک می‌کنند تا راحت‌تر به خواب بروید و در طول شب در خواب بمانید. بیخوابی یکی از مهم‌ترین اختلالات خواب است و مصرف قرص‌های خواب‌آور در کوتاه‌مدت درمان مناسبی برای این بیماران است.
قرص‌های خواب‌آور انواع و عملکردهای متنوعی دارند؛ به‌طوری‌که برخی باعث ایجاد احساس خواب‌آلودگی می‌شوند و برخی دیگر عملکرد ناحیه‌ای از مغز را که با هوشیاری مرتبط است کاهش می‌دهند. این نکته را فراموش نکنید که مصرف داروهای خواب‌آور، تنها در صورتی بی‌خطر است که زیر نظر پزشک و به‌صورت کوتاه‌مدت استفاده شوند.
انواع قرص‌های خواب‌آور بدون نسخه (OTC)
قرص‌های خواب‌آور بدون نسخه به داروهایی اطلاق می‌شود که می‌توان بدون دستور پزشک و به‌صورت مستقیم از داروخانه خریداری کرد. اکثر داروهای خواب بدون نسخه حاوی ماده به نام آنتی‌هیستامین هستند که علاوه بر درمان آلرژی، باعث ایجاد خواب‌آلودگی نیز می‌شود.
اگرچه داروهای خواب‌آور بدون نسخه به‌راحتی در دسترس هستند، اما لازم است قبل از مصرف آنها با پزشک معالج خود مشورت کنید. داروهای موجود در داروهای خواب بدون نسخه (از جمله مکمل‌ها) ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشند و یا بیماری‌های جسمی و روانی را وخیم‌تر کنند.
انواع قرص‌های خواب‌آور با نسخه
برخی از قرص‌های خواب‌آور بسیار قوی‌تر از انواع بدون نسخه هستند و تنها با دستور پزشک امکان تهیه آنها از داروخانه وجود دارد.
رایج‌ترین انواع قرص‌های خواب‌آور با نسخه عبارت‌اند از:
- داروهای ضدافسردگی
- بنزودیازپین‌ها
- داروهای Z
- داروهای ضد روان‌پریشی
- داروهای ضدتشنج
از میان داروهای فوق گروه بنزودیازپین شامل آتیوان (لورازپام)، هالسیون (تریازولام)، ریستوریل (تمازپام)، والیوم (دیازپام) و زاناکس (آلپرازولام) با بیشترین خواص اعتیادآور همراه هستند و احتمال دارد که مورد سوءمصرف قرار گیرند.
مهم‌ترین عوارض جانبی قرص‌های خواب چیست؟
تقریباً 8 نفر از هر 10 نفری که قرص خواب مصرف می‌کنند، تنها یک روز پس از مصرف این داروها دچار احساس خواب‌آلودگی و خماری و سایر عوارض نامطلوب می‌شوند.
این عوارض بر عملکرد فردی و اجتماعی مصرف‌کنندگان قرص خواب تأثیرات مخربی دارد و توانایی‌های جسمی و روانی این افراد را به‌صورت چشمگیری کاهش می‌دهد.
شایع‌ترین عوارض قرص‌های خواب‌آور شامل موارد زیر است:
- یبوست یا اسهال
- خشکی دهان
- سردرد
- ضعف عضلانی
- خستگی مزمن
- کاهش حافظه و تمرکز
- مشکلات گوارشی، از جمله نفخ، سوزش سر دل و حالت تهوع
- ایجاد وابستگی و اعتیاد
- پاراسومنیا (انجام کارهای غیرارادی در خواب مانند راه‌رفتن)
- بروز علائم ترک قرص خواب (در صورت قطع ناگهانی مصرف)
- احتمال تداخل و اوردوز با الکل
- خطر تأثیر بر جنین در بارداری
- خطر مرگ نوزاد
بنابراین اگر بدون دستور پزشک و به مدت طولانی اقدام به مصرف قرص‌های خواب‌آور کرده‌اید، به‌احتمال زیاد به مصرف این داروها اعتیاد پیدا کرده و برای ترک این داروها به دریافت درمان‌های تخصصی نیاز خواهید داشت.
ملاتونین، کم عارضه ترین قرص خواب
ملاتونین به‌عنوان یک داروی خواب‌آور، محبوبیت زیادی در سراسر جهان به دست آورده است. تحقیقات نشان داده است که مصرف ملاتونین با دستور پزشک، بی‌خطر و غیراعتیادآور است و تأثیرات سودمندی بر سایر جنبه‌های سلامتی دارد. در اصل ملاتونین که توسط غده صنوبری در مغز تولید می‌شود، مسئولیت تنظیم ساعت شبانه‌روزی بدن، برای مدیریت چرخه طبیعی خواب را برعهده دارد.
بنابراین، داروی ملاتونین با تقلید از عملکرد این هورمون برای درمان مشکلات مربوط به بیخوابی استفاده می‌شود. بر اساس گزارش‌ها موجود، ملاتونین مدت‌زمان به خواب‌رفتن را کاهش می‌دهد، کل زمان خواب را افزایش می‌دهد و تأثیرات مطلوبی بر کیفیت خواب دارد.
برخی از بهترین تأثیرات ملاتونین بر بدن شامل موارد زیر است:
- بهبود سلامت چشم
- درمان جت‌لگ یا پرواززدگی
- بهبود علائم اوتیسم
- درمان علائم افسردگی فصلی
- تسکین ریفلاکس معده به مری (GERD)
- مدیریت فشارخون
- بهبود سیستم ایمنی بدن
- تنظیم سطح کورتیزول
- خواص آنتی‌اکسیدانی قوی
- افزایش سطح هورمون رشد (HGH) و بازسازی عضلات
بنابراین اگر با مشکلات بیخوابی دست‌وپنجه نرم می‌کنید و از عوارض قرص‌های خواب‌آور نگران هستید، داروی ملاتونین به‌عنوان کم عارضه ترین قرص خواب، انتخاب مناسبی برای درمان اختلالات خواب است.
نکات مهم در هنگام مصرف ملاتونین
مقدار مجاز مصرف: مقدار مجاز مصرف ملاتونین ۰.۵-۱۰ میلی‌گرم در روز است که پزشک بر اساس شرایط شما این مقدار را مشخص خواهد کرد. این دارو با مقدار کم شروع می‌شود و در صورت نیاز، پزشک دوز مصرف دارو را به‌صورت تدریجی افزایش خواهد داد.
زمان مصرف برای بهبود خواب: مصرف ملاتونین ۳۰ دقیقه قبل از خواب، بیشترین تأثیر را بر بهبود کیفیت خواب دارد.
تنظیم ریتم شبانه‌روزی بدن: مصرف ملاتونین ۲ تا ۳ ساعت قبل از خواب، به‌منظور اصلاح ساعت شبانه‌روزی بدن و ایجاد برنامه خواب منظم‌تر توصیه می‌شود.
احتیاط در گروه‌های خاص: تحقیقات در مورد اثرات ملاتونین بر زنان باردار، زنان شیرده، کودکان و نوجوانان ادامه دارد؛ بنابراین باید در گروه‌های فوق تنها با دستور پزشک مصرف شود.
عوارض جانبی احتمالی: برخی از شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش شده مرتبط با ملاتونین عبارت‌اند از تهوع، سردرد، سرگیجه و خواب‌آلودگی
تداخل دارویی: مصرف ملاتونین ممکن است با برخی از داروهای ضدافسردگی، رقیق‌کننده‌های خون و داروهای فشارخون تداخل داشته باشد. اگر هر یک از این داروها را مصرف می‌کنید، قبل از مصرف ملاتونین با پزشک خود صحبت کنید تا از عوارض جانبی جلوگیری کنید.
پرهیز از مصرف بیش از حد: مصرف بیش از حد ملاتونین می‌تواند منجر به خواب‌آلودگی بیش از حد، بی‌حالی، تغییرات خلقی و مشکلات گوارشی شود. همیشه طبق دستور پزشک دوز مشخص‌شده را مصرف کنید. عدم مصرف قبل از رانندگی یا انجام کارهای حساس: ازآنجایی‌که ملاتونین باعث خواب‌آلودگی و کاهش تمرکز می‌شود، قبل از رانندگی یا انجام کارهایی که نیاز به هوشیاری دارند، از مصرف آن خودداری کنید.
پرهیز از مصرف طولانی‌مدت بدون نظارت پزشک: استفاده مداوم و بدون برنامه از ملاتونین ممکن است باعث وابستگی روانی و کاهش اثر آن بر خواب شود. بهتر است ملاتونین را برای مدت محدود و با مشورت پزشک مصرف کنید.
متخصصان مرکز ترک اعتیاد پیام تندرستی، از داروی ملاتونین به‌عنوان کم عارضه‌ترین قرص خواب در جهت درمان بیماران استفاده می‌کنند. این مرکز با برخورداری از تیم درمانی متخصص و امکانات پیشرفته در کلیه ساعات شبانه‌روز آماده ارائه خدمات تخصصی روان‌شناسی و ترک اعتیاد است.
جمع‌بندی
بیخوابی یکی از شایع‌ترین مشکلات خواب است که بسیاری از افراد برای درمان آن به قرص‌های خواب‌آور متوسل می‌شوند. بااین‌حال، بسیاری از این داروها عوارض جانبی جدی و احتمال وابستگی دارند.
ملاتونین، به‌عنوان کم‌عارضه‌ترین قرص خواب، یک گزینه ایمن و غیراعتیادآور برای تنظیم چرخه خواب است که به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند. بااین‌حال، مصرف ملاتونین نیز باید طبق دستور پزشک و در دوز مناسب انجام شود تا از تداخلات دارویی و عوارض احتمالی جلوگیری شود. رعایت نکات ایمنی، تنظیم صحیح زمان مصرف و پایبندی به سبک زندگی سالم در کنار مصرف ملاتونین، تأثیر بهتری در بهبود خواب خواهد داشت.
سؤالات متداول
۱. آیا ملاتونین اعتیادآور است؟
خیر، ملاتونین یک هورمون طبیعی است که برای تنظیم چرخه خواب استفاده می‌شود و بر خلاف قرص‌های خواب‌آور شیمیایی، باعث وابستگی یا اعتیاد نمی‌شود. البته، مصرف بیش از حد یا طولانی‌مدت آن بدون مشورت پزشک توصیه نمی‌شود.
۲. آیا مصرف ملاتونین برای کودکان و زنان باردار بی‌خطر است؟
تحقیقات درباره تأثیرات ملاتونین در کودکان و زنان باردار همچنان ادامه دارد و به همین دلیل، مصرف آن در این گروه‌ها باید تنها با تجویز پزشک انجام شود تا از هرگونه عارضه احتمالی جلوگیری شود.
۳. آیا ملاتونین با سایر داروها تداخل دارد؟
بله، ملاتونین می‌تواند با برخی داروهای ضدافسردگی، رقیق‌کننده‌های خون و داروهای فشارخون تداخل داشته باشد. برای جلوگیری از عوارض ناخواسته، قبل از مصرف ملاتونین، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
