عوارض متادون بر مغز معمولا شامل عوارض کوتاه مدت و عوارض بلند مدتی است که سلامت جسم و روح فرد را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. امروزه اعتیاد به متادون که خود یکی از داروهای موثر در کاهش وابستگی به مواد مخدر است، به دلیل عدم توجه به مصرف دوز مناسب و زمان صحیح بین دو وعده مصرف، بسیار زیاد شده‌است. متادون معمولا از سوی متخصصان ترک اعتیاد و با هدف کاهش علائم ترک و جلوگیری از بازگشت به مصرف مواد مخدر، تجویز می‌شود تا مسیر درمان بیماری وابستگی به مواد مخدر را در شرایط دشوار، هموارتر سازد.
در این مقاله، قصد داریم شما عزیزان را با عوارض متادون بر مغز آشنا کنیم و به بررسی دقیق و علمی نحوه تاثیرگذاری متادون بر مغز بپردازیم. همچنین به سوالات پر تکرار شما پیرامون عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت متادون و راهکارهای مقابله با این عوارض پاسخ خواهیم داد. در ادامه با کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی همراه باشید.
نحوه عملکرد متادون بر روی مغز
متادون یک داروی بسیار معروف است که در درمان اعتیاد به مواد افیونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. زمانی که فرد داروی متادون را دریافت می‌کند، این دارو مستقیما بر روی عملکرد مغز و گیرنده‌های اوپیوئیدی تأثیر می‌گذارد. گیرنده‌های اپیوئیدی در قسمت‌های مختلف مغز وجود دارند و بیشتر برای ایجاد شادی، کاهش درد و تنفس راحت اقدام به فعالیت می‌کنند. در ادامه نحوه عملکرد متادون از بدو مصرف آن تا زمان تاثیرگذاری را به صورت مرحله به مرحله معرفی می‌کنیم:
مرحله اول: ورود متادون به بدن
متادون معمولاً به شکل قرص یا شربت و به صورت خوراکی مصرف می‌شود. پس از ورود متادون به بدن، این دارو از طریق دستگاه گوارش، سریعا در روده کوچک، جذب شده و بخش عمده آن وارد جریان خون می‌شود. سپس متادون شناور در خون، به سمت کبد رفته و در کبد، تحت فرآیندهای شیمیایی به شکلی در می‌آید که برای بدن قابل جذب و استفاده باشد. جذب متادون به صورت مستقیم در کبد انجام می‌شود و این کبد است که تعیین می‌کند دارو چگونه در بدن پخش شود و چه تاثیراتی داشته باشد.
مرحله دوم: رسیدن متادون به مغز
پس از گذشتن متادون از کبد، این دارو مجددا وارد جریان خون عمومی بدن شده و این بار به سمت مغز حرکت می‌کند. یکی از ویژگی‌های شیمیایی متادون عبور راحت از سدها و مسدود کننده‌های خونی مغز است. وظیفه این مسدودکننده‌ها، جلوگیری از ورود مواد مضر و داروهای آسیب رسان به مغز است. در این میان متادون به دلیل ساختار شیمیایی متفاوتی که دارد، می‌تواند به‌سرعت به مغز برسد و در آنجا اثرات خود را بگذارد.
مرحله سوم: اتصال به گیرنده‌های اوپیوئیدی
حالا متادون به مغز رسیده و با اتصال به گیرنده‌های اوپیوئیدی که در سراسر مغز پراکنده هستند، تاثیرگذاری بیشتری را نمایان می‌کند. منظور از گیرنده‌های اپیوئیدی، گیرنده‌هایی است که معمولاً مسئول ترشح اندورفین در مغز می‌باشند. زمانی که این گیرنده‌ها به صورت غیر طبیعی و با مصرف مواد مخدر فعال می‌شوند، پیام‌های کاذبی به سلول‌های عصبی ارسال می‌کنند که منجر به کاهش درد و ایجاد حس آرامش در فرد می‌شود.
مرحله چهارم: شروع اثرات درمانی
با فعال شدن گیرنده‌های اوپیوئیدی علائمی مانند درد عضلانی، اسهال، تهوع، استفراغ، اضطراب و بی‌خوابی در فرد برطرف می‌شود. متادون با سرکوب این گیرنده‌ها مانع از احساسات منفی در فرد شده و با تاثیر بر سیستم پاداش مغزی، به بهتر شدن خلق و خو و کاهش اضطراب در فرد منجر می‌شود.
مرحله پنجم: وابستگی مغز به متادون
استفاده طولانی‌مدت از متادون همواره سبب ایجاد تغییرات ساختاری و عملکردی در مغز می‌شود. با مصرف این دارو به‌مرور زمان، تعداد و حساسیت گیرنده‌های اپیوئیدی در مغز تغییر می‌کند و فعالیت نورون‌ها و مدارهای عصبی مختل می‌شود. حالا دیگر فرد وابستگی زیادی برای کاهش درد و احساس خوب، به مصرف متادون دارد. قطع ناگهانی متادون سبب بروز علائم شدیدی مانند درد و بی‌قراری می‌شود.
عوارض متادون بر مغز
عوارض مصرف متادون بر مغز، به دو دسته عوارض کوتاه‌مدت و عوارض بلندمدت تقسیم می‌شوند. مصرف متادون هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت تاثیرات منفی زیادی مخصوصا بر عملکرد مغز خواهد داشت. در کوتاه‌مدت، این دارو باعث اختلالات تمرکزی، مشکلات حافظه کوتاه‌مدت و عدم پردازش درست اطلاعات در مغز فرد می‌شود. اختلالات خلقی مانند خستگی، افسردگی و اضطراب نیز در کنار برهم خوردن نظم خواب، به آرامش و ثبات فرد آسیب می‌رساند. اما مصرف طولانی‌مدت متادون طبیعتا خطرات بسیار بیشتری برای فرد بهمراه دارد که از جمله آن‌ها اختلالات شناختی مانند کاهش حافظه و احتمال ابتلا به بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون است.
در ادامه، به منظور آشنایی بیشتر شما عزیزان، به معرفی عوارض کوتاه مدت و عوارض بلند مدت متادون بر مغز می‌پردازیم:
عوارض کوتاه‌مدت متادون بر مغز
- مشکلات تمرکز و کاهش حافظه کوتاه‌مدت
- کندی پردازش اطلاعات و فهم مطالب و رویدادها
- خستگی مداوم و بی‌انگیزگی
- افسردگی و اضطراب
- حریک‌پذیری و نوسانات خلقی
- بی‌خوابی و یا خواب‌آلودگی بیش از حد
- کاهش کیفیت خواب
- سرگیجه و سردرد
- تاری دید و وزوز گوش
عوارض بلند مدت متادون بر مغز
- کاهش حجم ماده خاکستری مغز و کاهش هوش
- کاهش ارتباطات عصبی و تشدید مشکلات شناختی
- کاهش حافظه و ناتوانی در به خاطر آوری خاطرات
- افزایش خطر ابتلا به آلزایمر و پارکینسون
- وابستگی جسمی و وابستگی روانی
شدت عوارض متادون بر مغز به چه مواردی بستگی دارد؟
مصرف متادون بر روی هر فرد با شرایط مختلف، تاثیرات گوناگونی خواهد داشت. شدت عوارض متادون بر مغز معمولا تحت تاثیر عواملی از جمله دوز مصرفی و مدت زمان مصرف متادون متفاوت است. برخی از محققان معتقدند روش مصرف متادون نیز می‌تواند بر حجم عوارض و نوع آن‌ها تاثیرات مستقیمی بگذارد. در ادامه مهمترین عواملی که بر شدت عوارض متادون بر مغز تاثیر می‌گذارند را معرفی می‌کنیم:
- با افزایش دوز مصرف متادون، عوارض به صورت شدیدتر ظاهر می‌شوند.
- مصرف طولانی‌مدت متادون باعث افزایش خطرات آن می‌شود.
- نوع مصرف متادون از قبیل خوراکی یا تزریقی در شدت و نوع عوارض دخیل است.
- افراد مسن و کودکان حساسیت بیشتری نسبت به عوارض متادون دارند.
- وزن فرد و سرعت متابولیسم او بر روی فرآیند جذب و دفع متادون و شدت عوارض آن تاثیر دارد.
- وجود برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات قلبی و کبدی سبب تشدید عوارض متادون می‌شود.
- فشارهای روانی و مشکلات روحی شدت عوارض را افزایش می‌دهد.
- مصرف همزمان متادون با داروهای آرام‌بخش و ضد افسردگی باعث تشدید عوارض می‌شود.
آیا تاثیر متادون بر مغز قابل جبران است؟
با وجود عوارض بسیار زیادی که مصرف متادون بر سیستم عصبی و مغز افراد ایجاد می‌کند، اما کاهش و عدم مصرف متادون به مرور زمان می‌تواند از حجم این عوارض بکاهد. روند جبران عوارض متادون بر مغز به شدت عوارض قبلی و مدت زمان مصرف دارو در فرد بستگی دارد. همچنین استفاده از روش‌های درمانی مناسب برای ترک متادون نیز می‌تواند روند سم‌زدایی و کاهش عوارض آن را سرعت بخشد. در زیر راهکارهای جبران عوارض مصرف متادون بر مغز را توضیح خواهیم داد:
کاهش دوز و قطع مصرف متادون
کاهش تدریجی دوز متادون و قطع مصرف آن تحت نظر پزشک و متخصص ترک اعتیاد سبب سم‌زدایی بدن و بهبود عملکرد مغز خواهد شد. لازم به ذکر است که این تصمیم و اقدام باید حتما زیر نظر متخصص مربوطه و به صورت مرحله به مرحله انجام شود تا از بروز علائم ترک شدید جلوگیری شود.
استفاده از خدمات روانشناسی
استفاده از درمان‌های مکمل مانند مشاوره روانشناسی، درمان‌های شناختی رفتاری و تکنیک‌های کاهش استرس کمک زیادی به بازسازی عملکرد مغز و بهبود وضعیت روانی فرد می‌کند. درمان‌های شناختی رفتاری (CBT) سبب دگرگونی الگوهای فکری و رفتاری در فرد می‌شود و به او کمک می‌کند تا با مشکلات روانی خود با قدرت برخورد کرده و مهارت‌های مقابله با مصرف مجدد را در خود تقویت کند.
توجه به تغذیه سالم و ورزش
پیروی از یک سبک تغذیه سالم و مناسب و انجام فعالیت‌های بدنی و ورزش منظم سبب سرعت بخشیدن به سلامت مغز می‌شود. در یک برنامه غذایی مناسب میوه‌ها، سبزیجات، ماهی‌های چرب و مغزها وجود دارند که جزو منابع عالی برای بازسازی سلول‌های مغزی محسوب می‌شوند. همچنین ورزش سبب می‌شود جریان خون به مغز بیشتر شده و ارتباطات عصبی تقویت شوند و این امر باعث کاهش استرس در فرد می‌شود. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا و تمرینات سبک حرکتی در این زمان توصیه می‌شوند.
تنظیم ساعات خواب
ایجاد برنامه خواب منظم و ایجاد شرایط مساعد برای به خواب رفتن عمیق و با کیفیت می‌تواند آسیبهای مغزی متادون را تا حدود زیادی برطرف کند. برای ایجاد یک برنامه خواب منظم، لازم است هر شب در یک ساعت معین به رختخواب رفته و از خوابیدن در ساعات مختلف روز خودداری کنید. این کار به تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن کمک می‌کند و کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد.
شرکت در جلسات مشاوره و پشتیبانی
در حین ترک متادون و پس از سم‌زدایی کامل بدن از آن، مشاوره مستمر با پزشک متخصص و مشاور با تجربه ترک متادون، می‌تواند سبب شناسایی مشکلات و مدیریت آن‌ها برای جلوگیری از عود مجدد وابستگی و سوء مصرف متادون شود. این امر سلامت مغز را در آینده تضمین می‌کند. همچنین، مشاوره تخصصی از عود مجدد وابستگی به متادون و روی آوردن به سوء مصرف آن جلوگیری می‌کند و راهکارهای لازم برای حفظ سلامت روانی و جسمانی را پس از ترک ارائه می‌دهد.
جمع‌بندی
در این مقاله شما عزیزان را با عوارض متادون بر مغز آشنا کردیم و راهکارهای مناسب برای جبران این عوارض را شرح دادیم. متادون، با وجود نقش مؤثری که در درمان وابستگی به مواد مخدر دیگر دارد، بر اثر زیاده‌روی در مصرف خودسرانه می‌تواند عوارض جانبی مختلفی از جمله وابستگی شدید را به همراه داشته باشد.
عوارض شایع متادون بر مغز شامل اختلالات شناختی، خلقی و فیزیولوژیکی است که این عوارض مستقیما به عوامل مختلفی از جمله دوز مصرفی، مدت زمان مصرف، سن فرد، وضعیت سلامتی فرد و مصرف همزمان این دارو با سایر داروها بستگی دارد. خوشبختانه، بسیاری از عوارض متادون با انتخاب درست روش ترک و مداومت در مسیر آن، قابل جبران است.
متخصصان و مشاوران آگاه و امین ما در کلینیک ترک اعتیاد پیام تندرستی همواره آماده حمایت و هدایت شما عزیزان برای شروع این مسیر هستند و با ارائه خدمات تخصصی و مشاوره‌های فردی، به شما کمک می‌کنند تا با موفقیت به بهبودی کامل دست یابید.
سوالات متداول درباره عوارض متادون بر مغز
- عوارض کوتاه مدت متادون بر مغز چیست؟
،صرف متادون در کوتاه‌مدت، باعث اختلالات تمرکزی، مشکلات حافظه کوتاه‌مدت و عدم پردازش درست اطلاعات در مغز فرد،خستگی مداوم و بی‌انگیزگی، فسردگی و اضطراب، تحریک‌پذیری نوسانات خلقی، بی‌خوابی و یا خواب‌آلودگی بیش از حد می‌شود.- عوارض بلند مدت متادون بر مغز چیست؟
مصرف طولانی‌مدت متادون طبیعتا خطرات بسیار بیشتری برای فرد بهمراه دارد که از جمله آن‌ها اختلالات شناختی مانند کاهش حافظه و احتمال ابتلا به بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون است.- آیا تاثیر متادون بر مغز قابل جبران است؟
با وجود عوارض بسیار زیادی که مصرف متادون بر سیستم عصبی و مغز افراد ایجاد می‌کند، اما کاهش و عدم مصرف متادون به مرور زمان می‌تواند از حجم این عوارض بکاهد. روند جبران عوارض متادون بر مغز به شدت عوارض قبلی و مدت زمان مصرف دارو در فرد بستگی دارد.
