الکل یکی از مواد پرمصرف در جوامع مختلف است که متابولیسم و مدت‌زمان ماندگاری آن در بدن به عوامل مختلفی بستگی دارد. عواملی مانند سن، وزن، میزان مصرف، عملکرد کبد، آنزیم‌های تجزیه‌کننده، نوع نوشیدنی الکلی و حتی جنسیت، تأثیر مستقیمی بر سرعت پردازش و دفع الکل دارند.
مطالعات نشان می‌دهد که الکل در بدن بانوان برای مدت‌زمان طولانی‌تری باقی می‌ماند و اثرات آن نسبت به آقایان شدیدتر است. در این مقاله، به بررسی علمی و دقیق ماندگاری الکل در بدن، تفاوت‌های جنسیتی در دفع الکل و بهترین زمان برای ترک آن پرداخته‌ایم.
ماندگاری الکل در بدن به چه مواردی بستگی دارد؟
سرعت متابولیسم الکل در بدن، چیزی حدود ۲۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر در ساعت است به عبارتی هر ۲۰ میلی‌گرم حدوداً ۱ ساعت در بدن مصرف‌کننده باقی می‌ماند. هر چه غلظت الکل موجود در خون بیشتر باشد، الکل مدت‌زمان بیشتری در خون باقی می‌ماند که البته به عوامل مختلفی بستگی دارد. مانند:
- سن
- میزان مصرف
- داروهای مصرفی
- مشکلات کبدی
- وزن
- نوشیدن الکل با معده خالی
متابولیسم الکل در بدن
متابولیسم الکل در بدن به این صورت است که وقتی الکل مصرف می‌کنید تقریباً ۸۰ در صد از آن وارد دستگاه گوارش می‌شود و سپس به جریان خون منتقل می‌شود و باقی آن به‌سرعت وارد جریان خون و سپس وارد مغز می‌شود. در نهایت این کبد است که وظیفه دفع آن را بر عهده دارد.
تشخیص وجود الکل در بدن از چه راه‌هایی صورت می‌گیرد؟
از راه‌های مختلفی می‌توان وجود الکل در بدن را تشخیص داد. از جمله: ادرار، تنفس، بزاق، مو و خون
اگر بخواهید تأثیر الکل در آزمایش خون را بدانید باید بگوییم هر چه الکل بیشتری مصرف کرده باشید مدت‌زمان ماندگاری آن در بدن طولانی‌تر خواهد بود. کبد برای هر استکان الکل چیزی حدود ۱ ساعت زمان نیاز دارد تا آن را از بدن خارج کند و تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف این الکل در خون قابل‌تشخیص خواهد بود.
میزان ماندگاری الکل در بزاق انسان نیز چیزی حدود ۱ تا ۲ روز زمان می‌خواهد و وجود الکل در آن با آزمایش بزاق قابل‌تشخیص است.
آزمایش‌های معمولی ادرار وجود الکل را تا تقریباً ۲ روز در ادرار شخص تشخیص می‌دهند. حتی برخی آزمایشات می‌توانند تا ۸۰ ساعت وجود الکل را در ادرار مشخص نمایند.
جالب است بدانید وجود الکل در مو نیز می‌تواند تا ۹۰ روز ماندگاری خود را حفظ کند و در آزمایشات خود را نشان دهد.
وجود الکل در تنفس به میزان الکلی که مصرف شده است بستگی دارد و مادامی که الکل در خون فرد وجود دارد در تنفس او نیز موجود می‌باشد.
حتی الکل می‌تواند تا حدوداً ۳ ساعت در شیر مادر باقی بماند و از طریق آزمایش قابل‌تشخیص است؛ لذا بهتر است مادران شیرده تا ۳ ساعت بعد از مصرف الکل به فرزند خود شیر ندهند.
تفاوت ماندگاری الکل در بدن بانوان و آقایان
مدت‌زمان ماندگاری الکل در بدن به عوامل متعددی مانند سرعت متابولیسم، ترکیب بدن، عملکرد کبد، میزان آنزیم‌های تجزیه‌کننده الکل و عوامل هورمونی بستگی دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که الکل در بدن بانوان برای مدت طولانی‌تری باقی می‌ماند و اثرات آن نسبت به آقایان قوی‌تر و ماندگارتر است. این تفاوت به دلیل عوامل فیزیولوژیکی و زیستی مهمی ایجاد می‌شود که در ادامه به آن‌ها پرداخته شده است.
ترکیب بدن و نسبت چربی به آب
آب بدن نقش مهمی در رقیق‌سازی و دفع الکل دارد. به طور متوسط، آب بدن در آقایان حدود ۶۰٪ از وزن کل و در بانوان حدود ۵۰٪ است. ازآنجایی‌که چربی نسبت به آب توانایی کمتری در جذب و تجزیه الکل دارد، میزان غلظت الکل در خون (BAC – Blood Alcohol Concentration) در بانوان بیشتر از آقایان خواهد بود، حتی اگر مقدار یکسانی الکل مصرف کرده باشند.
بانوان نسبت به آقایان غلظت الکل خون بالاتری را تجربه می‌کنند که باعث ماندگاری بیشتر اثرات الکل در بدن آن‌ها می‌شود.
عملکرد آنزیمی و سرعت متابولیسم الکل
آنزیم‌های اصلی متابولیزه‌کننده الکل شامل «الکل دهیدروژناز» (ADH) و «آلدهید دهیدروژناز» (ALDH) هستند. این آنزیم‌ها الکل را به اسیداستیک و سپس به دی‌اکسیدکربن و آب تجزیه می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که میزان فعالیت آنزیم ADH در معده و کبد بانوان کمتر از آقایان است. این موضوع باعث می‌شود که:
- مقدار بیشتری از الکل قبل از متابولیزه شدن وارد جریان خون شود.
- فرآیند تجزیه الکل کندتر انجام شود، درنتیجه مدت‌زمان ماندگاری الکل در بدن بانوان بیشتر از آقایان خواهد بود.
نتیجه: بانوان نسبت به آقایان الکل را آهسته‌تر متابولیزه کرده و الکل مدت بیشتری در خون آن‌ها باقی می‌ماند.
تأثیرات هورمونی بر متابولیسم الکل
سطح استروژن (هورمون زنانه) و تستوسترون (هورمون مردانه) بر تجزیه الکل تأثیرگذار است. در دوران قاعدگی و تخمک‌گذاری، سطح استروژن در بانوان افزایش می‌یابد که باعث کاهش توانایی بدن در متابولیزه کردن الکل می‌شود. این موضوع منجر به افزایش غلظت الکل در خون و طولانی‌تر شدن اثرات آن در مقایسه با آقایان می‌شود.
نتیجه: بانوان در زمان‌های خاصی از چرخه قاعدگی، به‌ویژه در دوره تخمک‌گذاری، اثرات ماندگارتر و شدیدتری از الکل را تجربه می‌کنند.
حجم و عملکرد کبد در متابولیزه کردن الکل
کبد بزرگ‌ترین عضو متابولیزه‌کننده الکل در بدن است. به طور متوسط، حجم کبد در آقایان بزرگ‌تر از بانوان است و می‌تواند الکل را سریع‌تر تجزیه کند. این تفاوت باعث می‌شود که الکل در آقایان سریع‌تر متابولیزه شده و از بدن دفع شود، درحالی‌که در بانوان این فرآیند کندتر انجام می‌شود.
عملکرد کبد در آقایان باعث دفع سریع‌تر الکل از بدن شده، درحالی‌که در بانوان ماندگاری آن بیشتر است.
وزن بدن و تأثیر آن بر غلظت الکل خون (BAC)
وزن بدن یکی از عوامل کلیدی در میزان غلظت الکل خون است. ازآنجایی‌که آقایان به طور متوسط وزن بیشتری نسبت به بانوان دارند، الکل در حجم بزرگ‌تری از مایعات بدنشان توزیع شده و رقیق‌تر می‌شود. این موضوع منجر به کاهش تأثیرات الکل و سرعت بالاتر متابولیزه شدن آن در بدن آقایان می‌شود.
بانوان با وزن کمتر، غلظت الکل بیشتری را در خون خود تجربه می‌کنند که باعث ماندگاری طولانی‌تر آن در بدنشان می‌شود.
مدت‌زمان دفع الکل از بدن
مدت‌زمان ماندگاری الکل در بدن یا مدت‌زمان دفع الکل از بدن به عوامل مختلفی بستگی دارد. در کل الکل از طریق تنفس، تعریق و ادرار به‌مرور از بدن خارج می‌شود؛ اما مدت‌زمان دفع آن به چند عامل کلی بستگی دارد. از جمله:
- سن: متابولیسم بدن افراد جوان‌تر سرعت بیشتری نسبت به متابولیسم سنین بالا دارد پس فردی با ۲۰ سال سن می‌تواند الکل را زودتر دفع کند تا یک انسان ۴۰ساله
- وزن: هر چه مصرف‌کننده الکل، لاغرتر و از نظر اندامی کوچک‌تر باشد الکل دیرتر از بدن او دفع می‌شود نسبت به شخصی که وزن بالاتری دارد.
- نوع مشروبات الکلی: طبیعتاً مشروبات الکلی با درصد بالا، ماندگاری بیشتری نسبت به مشروبات الکلی با درصد پایین دارند.
- استفاده از داروها: مصرف برخی داروها مانند آسپرین باعث کاهش سرعت متابولیسم بدن می‌شود پس فرد اگر بعد از مصرف چنین داروهایی اقدام به مصرف مشروبات الکلی نماید این الکل دیرتر از بدن او خارج خواهد شد.
- جنسیت: طبق تحقیقات انجام شده الکل در بدن خانم‌ها ماندگاری بیشتری نسبت به بدن آقایان دارد آن هم به دلیل وجود چربی بیشتری که در بدن زنان وجود دارد.
سریع‌ترین راه دفع الکل از بدن
الکل بعد از ورود به معده از طریق آنزیم‌های مختلف مورد تجزیه قرار می‌گیرد و باقی آن وارد جریان خون می‌شود. در غیر این صورت الکل وارد روده شده و از آنجا وارد جریان خون خواهد شد و به کل بدن می‌رسد. در مرحله بعد کبد، خونی را که وارد بدن شده پاک‌سازی می‌کند و درصد کمی از الکل نیز از طریق تعریق و ادرار و… از بدن فرد خارج می‌شود.
تغذیه مناسب و نوشیدن آب فراوان می‌تواند در دفع سریع‌تر الکل در بدن نقش پررنگی داشته باشد. استفاده از قند فروکتوز یا همان قندهای موجود در میوه‌ها نیز می‌تواند سرعت دفع الکل را در بدن افزایش دهد. سن و جنسیت هم می‌تواند عاملی برای افزایش سرعت دفع الکل در بدن انسان باشد؛ یعنی هر چه سن فرد پایین‌تر باشد الکل با سرعت بیشتری از بدن وی خارج می‌شود همچنین زنان به‌خاطر بیشتر بودن نسبت کبد به وزن بدن سریع‌تر الکل را دفع می‌کنند.
مدت‌زمان لازم ترک الکل
مدت زمانی که برای ترک الکل و ازبین‌بردن سموم ناشی از مصرف الکل نیاز است، به مدت‌زمان و میزان مصرف هر فرد و همچنین به شرایط فیزیکی او بستگی زیادی دارد. اما چیزی حدود ۲ روز تا ۷ روز زمان برای سم‌زدایی الکل از بدن فرد نیاز خواهد بود.
با مراجعه به مراکز ترک اعتیاد مجهز و معتبر مانند کلینیک روان‌درمانی و ترک اعتیاد پیام تندرستی شما می‌توانید با پیشرفته‌ترین و اصولی‌ترین روش‌ها به ترک اعتیاد به الکل پرداخته و سلامت جسمانی و روانی خود را با کمترین عوارض، به طور کامل به دست آورید.
جمع‌بندی
ماندگاری الکل در بدن به عواملی مانند سرعت متابولیسم، ترکیب بدنی، عملکرد کبد و میزان آنزیم‌های تجزیه‌کننده الکل بستگی دارد. به دلیل تفاوت‌های فیزیولوژیکی، بانوان الکل را کندتر متابولیزه کرده و اثرات طولانی‌تری را تجربه می‌کنند.
همچنین، روش‌های مختلفی برای تشخیص الکل در بدن وجود دارد که شامل آزمایش خون، ادرار، بزاق، مو و تنفس است. در نهایت، سرعت دفع الکل را می‌توان با اصلاح سبک زندگی، نوشیدن آب، فعالیت بدنی و تغذیه مناسب افزایش داد. برای ترک الکل، برنامه‌ریزی تدریجی و دریافت حمایت‌های پزشکی و روان‌شناختی بهترین گزینه خواهد بود.
سؤالات متداول
۱. الکل چه مدت در بدن باقی می‌ماند؟
مدت‌زمان ماندگاری الکل در بدن به عوامل مختلفی بستگی دارد، اما به‌طورکلی، الکل در خون تا ۲۴ ساعت، در ادرار تا ۸۰ ساعت، در بزاق تا ۴۸ ساعت و در مو تا ۹۰ روز قابل‌شناسایی است.
۲. چرا الکل در بدن بانوان بیشتر از آقایان باقی می‌ماند؟
بانوان به دلیل میزان آب کمتر در بدن، فعالیت پایین‌تر آنزیم‌های متابولیزه‌کننده الکل (ADH و ALDH)، عملکرد کندتر کبد و تأثیرات هورمونی (استروژن)، الکل را کندتر دفع کرده و تأثیرات شدیدتری از آن را تجربه می‌کنند.
۳. سریع‌ترین راه برای دفع الکل از بدن چیست؟
افزایش مصرف آب، تغذیه مناسب، مصرف قندهای طبیعی (مانند میوه‌ها)، فعالیت بدنی، خواب کافی و پرهیز از مصرف هم‌زمان داروهای کاهنده متابولیسم، می‌توانند به تسریع فرآیند دفع الکل از بدن کمک کنند.
